Ryczałt jest powszechnie stosowaną w Polsce formą wynagrodzenia za roboty budowlane, a główną przyczyną dla której jest stosowana stanowi pozorny brak odpowiedzialności inwestora za braki lub błedy w dokumentacji technicznej. 

Wynagrodzenie ryczałtowe ustalane jest w określonej z góry kwocie stałej i niezmiennej, niezależnie od faktycznego rozmiaru lub kosztu prac. Co do zasady, wynagrodzenie ryczałtowe nie może ulec zmianie. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja w której przyjmujący zamówienie ma prawo wystąpić do sądu o podwyższenie ryczałtu lub rozwiązanie umowy, jeżeli już po zawarciu umowy dojdzie do zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, oraz zmiany te w wypadku wykonania umowy skutkowałyby rażącą stratą po stronie przyjmującego zamówienie. Rażąca strata nie oznacza w tym wypadku, iż przyjmujący zamówienie nie osiągnie spodziewanego zysku, niewystarczające jest także wykazanie, iż mógłby ponieść jakieś straty. Wykonawca musi wykazać, że poniósłby stratę, i to rażącą. Omawiany przepis nie stwarza takiego uprawnienia po stronie zamawiającego. Wyżej opisany pogląd o niezmienności wynagrodzenia w umowach z wynagrodzeniem ryczałtowym w świetle dwóch wyroków Sądu Najwyższego nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy zamawiający dopuści możliwość zmiany wynagrodzenia ryczałtowego w treści umowy o roboty budowlane.

Sąd Najwyższy, w wyroku z dnia 26 kwietnia 2007 r. sygn. akt III CSK 366/06 stwierdził, że „w umowie o roboty budowlane strony mogą określić wynagrodzenie za wykonane roboty budowlane (podstawowe i dodatkowe) w postaci wynagrodzenia ryczałtowego przy możliwej modyfikacji tego wynagrodzenia w zależności od konieczności wystąpienia robót dodatkowych lub zmniejszenia zakresu robót podstawowych.” Podobne stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 marca 2008 r. sygn. akt IV CSK 460/07 uznając, że „w umowie o roboty budowlane strony mogą zastrzec modyfikację wynagrodzenia ryczałtowego w zależności od konieczności wykonania robót dodatkowych.”

Sąd Najwyższy w cytowanym wyroku (sygn. akt IV CSK 460/07) stwierdził, że „w zawartej umowie strony określiły wprawdzie tzw. wynagrodzenie ryczałtowe, ale także przewidziały możliwość wystąpienia konieczności wykonania robót dodatkowych, tj. nieujętych w specyfikacji istotnych warunków zamówienia czy w dokumentacji technicznej, których wartość – do rozliczenia – powinna być ustalona według stawek cenotwórczych określonych w kosztorysie wykonawcy, z tym ograniczeniem, że cena wykonanych tych robót nie mogła przekraczać 20 % wartości umowy.”

Inne wyroki związane ze sporami w przypadku wynagrodzenia ryczałtowego: wyrok Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 30 marca 2016 r. Sygn. akt I ACa 994/15; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2013 r. Sygn. akt. II PK 293/13; wyrok Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 14 maja 2015 r. Sygn. akt. I ACa 231/14; Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2017 r. Sygn. akt. IV CSK 109/16; wyrok Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 20 stycznia  2016 r. Sygn. akt IV ACa 1350/15; wyrok Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 listopada 2017 r. Sygn. akt IV ACa 1462/17; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2005 r. Sygn. akt. II CK 793/04; Sąd Okręgowy w Gdańsku Sygn. akt V ACa 181/14 wyrok z dnia 27 sierpnia 2014 r.; Sąd Najwyższy wyrok z dnia 18 lutego 2016 r. Sygn. akt II CSK 197/15;

W przypadku wyboru tej formy wynagrodzenia zastosowanie w drodze analogii znajduje art. 632 k.c.  „§1. Jeżeli strony umówiły się o wynagrodzenie ryczałtowe, przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.

§ 2. Jeżeli jednak wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę.”