
rozszerzone informacje o ryzyku
kod ryzyka
3.1.1_204
nazwa
Ryzyko zakresu prac projektowych w umowie na zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych - opracowania przedprojektowe po stronie wykonawcy.
waga ryzyka
*****
źródła ryzyka
Opracowania przedprojektowe takie jak badania geotechniczne gruntu, badania geologiczne, warunki przyłączenia do mediów, inwentaryzacje, ekspertyzy techniczne istniejącego obiektu budowlanego , wymagania konserwatorskie, decyzje środowiskowe są niezbędne, aby prawidłowo ocenić koszty przyszłych robót budowlanych. Wybór informacji, jakie powinna zawierać część informacyjna programu funkcjonalno-użytkowego (PFU) zależy od specyfiki robót budowlanych, jeżeli jednak ze specyfiki wynika potrzeba posiadania określonej informacji, to po stronie zamawiającego powstaje obowiązek pozyskania jej. Im więcej niewiadomych, tym mniej precyzyjny opis przedmiotu zamówienia i większe ryzyko obliczenia ceny oferty. Nieprzekazanie takich opracowań, aczkolwiek prawnie dopuszczalne i przeniesienie ryzyka na wykonawcę jest możliwe, ale tylko w przypadku gdy wykonawca może dane ryzyka wycenić. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 lutego 2016 r. sygn. akt II CSK 197/15 wskazał: „Za niedopuszczalne uznać należy przerzucenie na wykonawcę ryzyka gospodarczego, wynikającego z niewystarczającego opisu przedmiotu zamówienia i błędnej treści wyjaśnień udzielonych w toku postępowania o udzielenie zamówienia.” W wyroku Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 2018-01-16, sygn. akt KIO 47/18 wskazano: „W przedmiotowym postępowaniu w ocenie Izby zasada swobody umów została o tyle przekroczona, o ile Zamawiający starał się przerzucić wszelką odpowiedzialność na wykonawcę za materiały dostarczane przez samego siebie i uzależnił w ogóle odbiór inwestycji od osiągnięcia określonego poziomu parametrów przez urządzenie, które sam wybrał.”
Kolejno wyroku dnia 5 lutego 2016 r., sygn. akt KIO 2872/15 Izba przypomniała, że PFU zawiera m.in. opis ogólny przedmiotu zamówienia oraz opis wymagań zamawiającego w stosunku do przedmiotu zamówienia, z czego wynika, że omawiany dokument stanowi podstawę oceny zgodności oferty z SIWZ w przypadku zamówień realizowanych w formule "zaprojektuj i wbuduj". Niezależnie zatem od okoliczności, że szczegółowe rozwiązania projektowe zamawiający pozna dopiero po zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego, PFU pozwala mu sprawdzić zgodność zamierzeń wykonawcy z oczekiwaniami odnośnie przedmiotu zamówienia. Za prawidłowe trzeba uznać rozstrzygnięcie Izby wyrok z dnia 18 maja 2015 r., sygn. akt KIO 897/15 wskazujące na obowiązek przekazania kompletnych danych koniecznych do sporządzenia oferty w części informacyjnej programu funkcjonalno-użytkowego: „W ocenie Izby Zamawiający poprzez nieprzekazanie wykonawcom inwentaryzacji stanu istniejącego modernizowanych pięter II - V oraz braku załączenia do SIWZ szczegółowego Harmonogramu udostępnienia pięter i powierzchni z dyslokacją oddziałów i pacjentów naruszył art. 29 ust. 1 ustawy Pzp”[ Wyr. KIO z 18.05.2015 r., KIO 897/15.].
skutki ryzyka
Nieprawidłowe informacje zawarte w PFU lub brak tych informacji często prowadzi do sporów sądowych. Przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 07 kwietnia 2017 r. V CSK 481/16 wskazał na odpowiedzialność zamawiającego za wady PFU: „Umówione przez strony wynagrodzenie odnosiło się do tych czynności i robót, które powód jako przyjmujący zamówienie zobowiązał się wykonać wobec zamawiającego. Zamawiający wpłynął na oznaczenie ich rodzaju i wartości w dokumentacji, której sporządzenie było od niego wymagane w ramach przygotowania do przetargu. Wówczas pozwany opisał przedmiot zamówienia w ramach programu funkcjonalno-użytkowego (art. 31 ust. 2 p.z.p.) i s.i.w.z. Program ten przewidywał wybudowanie w remontowanym obiekcie windy, ale miała to być winda wewnętrzna. Takie były zatem oczekiwania zamawiającego i do ich zaspokojenia przygotował się przyjmujący zamówienie, także przez wyliczenie oczekiwanego wynagrodzenia. Ze zmienionych przez Sąd Apelacyjny ustaleń wynika, że przygotowany przez zamawiającego program funkcjonalno-użytkowy zyskał akceptację Wojewódzkiego Konserwatora Zabytów, a zatem ten wyspecjalizowany w ocenie obiektów zabytkowych organ, jeszcze na etapie przygotowania inwestycji i ustalania zakresu robót, które zostaną powierzone wyłonionemu w przetargu wykonawcy oraz należnego za nie wynagrodzenia, widział możliwość wykonania windy wewnątrz obiektu. O braku możliwości wykonania windy wewnętrznej zadecydowały nieznane wcześniej właściwości obiektu należącego do pozwanego, ujawnione już w trakcie wykonywania remontu oraz stanowisko Wojewódzkiego Konserwatora Zabytów, który odmówił zgody na zlokalizowanie windy wewnątrz budynku. Na te okoliczności przyjmujący zamówienie nie miał wpływu i nie mógł ich uwzględnić w ramach kalkulowania wynagrodzenia, które zaproponował w ramach procedury przetargowej.” I kolejno Sąd Najwyższy stwierdził: „Z ustaleń dokonanych w sprawie wynika, że powód zobowiązał się wobec pozwanego do "wszelkich prac koniecznych do wykonania i funkcjonowania powierzonego zadania, nawet jeżeli nie były ujęte w opisie przedmiotu zamówienia, a doświadczony wykonawca powinien był przewidzieć konieczność wykonania takich prac". Trzeba jednak podkreślić, że właściwości obiektu przeznaczonego do remontu powinny być znane przede wszystkim jego właścicielowi, będącemu inwestorem prac remontowych. Nawet od doświadczonego wykonawcy robót budowlanych nie można oczekiwać, że ten przewidzi istnienie ukrytych w remontowanym obiekcie cennych barokowych polichromii ściennych i sufitowych, których potrzeba ochrony wymusi odstąpienie od takiego sposobu przeprowadzenia remontu, jaki zaakceptował inwestor i w relacji do którego wykonawca skalkulował wynagrodzenie zaproponowane w procedurze przetargowej. O innym rozkładzie obowiązków umownych i innym rozkładzie ryzyka związanego z wykonaniem omawianej umowy można by mówić wtedy, gdyby inwestor ujawnił wykonawcy na etapie przygotowania inwestycji okoliczności świadczące o prawdopodobieństwie dokonania odkrycia, jego skali, a co za tym idzie - o konieczności uwzględnienia alternatywnych rozwiązań w zakresie techniki przeprowadzenia remontu i należnego za te prace wynagrodzenia.” Skutkiem ryzyka będą też nieporównywalne oferty, niższe w ofertach wykonawców, którzy nie uwzględnili dodatkowego zakresu robót w ofertach. Po stronie zamawiającego skutkiem ryzyka mogą być wyższe niż spodziewane ceny ofert, mała ilość ofert. Po obu stronach spory i roszczenia w trakcie realizacji umowy.
mitygacja ryzyka
Ryzyko możliwe do zmitygowania poprzez wnikliwą analizę dokumentów zamówienia i korzystanie przez wykonawcę z żądania wyjaśnień treści SIWZ i uzupełnień programu funkcjonalno-użytkowego o konieczne do wykonania prac projektowych i robót opracowania przedprojektowe. W przypadku nie uzyskania koniecznych opracowań lub badań od zamawiającego wykonawca powinien rozważyć uwzględnienie dodatkowych kosztów w cenie oferty na wykonanie ewentualnych dodatkowych prac i robót. Informacje, które powinny być zawarte w części informacyjnej PFU dotyczące opracowań przedprojektowych: Ramowy układ PFU został określony w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funkcjonalno-użytkowego – t.j. Dz. U. 2013 r. poz. 1129.
PFU obok części opisowej zawiera też część informacyjną umożliwiającą poznanie wszystkich istotnych uwarunkować nieruchomości , na której będą wykonywane roboty budowlane. W szczególności są to dokumenty potwierdzające zgodność zamierzenia inwestycyjnego z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania, które mogą mieć formę decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, wypisu (zaświadczenia) z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego określającego wymagania dla inwestycji wynikające z miejscowego planu zagospodarowania z oznaczeniem na mapie granic terenu, którego dotyczy dokument, oświadczenie zamawiającego stwierdzające jego prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. W PFU też powinny zostać wskazane przepisy prawne i normy związane z projektowaniem i wykonaniem zamierzenia budowlanego oraz inne informacje i dokumenty niezbędne do projektowania i wykonania robót budowlanych, w tym w szczególności kopia mapy zasadniczej, wyniki badań gruntowo-wodnych lub geologicznych dla potrzeb posadowienia obiektów, zalecenia konserwatorskie konserwatora zabytków, jeżeli obiekt jest w rejestrze zabytków, inwentaryzacja zieleni i ewentualne wytyczne konserwatora przyrody, dane dotyczące zanieczyszczeń atmosfery do analizy ochrony powietrza oraz posiadane raporty, opinie lub ekspertyzy z zakresu ochrony środowiska, ewentualne pomiary ruchu drogowego, hałasu i innych uciążliwości, inwentaryzację lub dokumentację obiektów budowlanych, jeżeli podlegają one przebudowie, odbudowie, rozbudowie, nadbudowie, rozbiórkom lub remontom w zakresie: architektury, konstrukcji, instalacji i urządzeń technologicznych, a także wskazania inwestora dotyczące zachowania urządzeń naziemnych i podziemnych oraz obiektów przewidzianych do rozbiórki i ewentualne uwarunkowania tych rozbiórek, porozumienia, zgody lub pozwolenia oraz warunki techniczne i realizacyjne związane z przyłączeniem obiektu do istniejących sieci: wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych, energetycznych i teletechnicznych oraz dróg samochodowych, kolejowych lub wodnych, dodatkowe wytyczne inwestorskie i uwarunkowania związane z budową i jej przeprowadzeniem. A także oświadczenie o dysponowaniu nieruchomością na cele budowlane, zamawiający może nie mieć na etapie wszczynania postępowania o udzielenie zamówienia tego prawa jedynie tak, gdzie prawo wymaga posiadania ZRID.